Birma – kraina tanaki, betelu i tysiąca pagód.

Birma – kraj jednego zdjęcia

Birma – gdy będę ją wspominała pierwszym obrazem jaki przyjedzie mi do głowy będzie kilkuletni, zamyślony mnich siedzący na murze świątyni w Bagan. Słońce już zaszło, turyści powoli schodzili ze świątynnych murów, szłam powoli do wyjścia. Odwróciłam się by zerknąć raz jeszcze na pagody w oddali i nagle zamarłam. To jest ten kadr. Żeby tylko zdążyć i nie spaprać zdjęcia. Udało się. To zdecydowanie najlepsze zdjęcie jakie tam zrobiłam. To zdjęcie o jakim marzyłam od lat.

Dawno temu zobaczyłam w książce zdjęcie buddyjskiego mnicha w purpurowych szatach gdzieś w Tybecie. Wtedy nawet nie śniłam o tak dalekich podróżach. Pomyślałam tylko, że kiedyś choć raz się wybiorę tak daleko i będzie to Tybet lub Nepal, i że ja też zrobię takie zdjęcie. Zdjęcie mnicha w purpurowych szatach. Wtedy to marzenie wydawało mi się tak samo nierealne jak wycieczka na księżyc. Podejrzewam, że to było z jakieś 7 lat temu.

Ale wróćmy do meritum. To jak z tą Birmą? Zapraszam do top 10 wrażeń.

Spis treści:
Kraj uśmiechu
Nigdy nie wiesz gdzie napotkasz kierowcę
Birma czy Mjanma
Ruch uliczny
Czy ja przeżyję tę podróż?
To nie jest kraj dla wegetarian
Tanaka style
Betel czyli babciu, dlaczego masz takie czerwone zęby?
Dlaczego ten pan chodzi w spódnicy?
Kto był w Rangunie nie zna Birmy
Bieda
birmanska droga do socjalizmu
Mingun – najsmutniejsza taksówka świata
Kraina tysiąca pagód
Shinbyu

Kraj uśmiechu

Wspomnienia z Birmy to przede wszystkim wspomnienia rozmów z ludźmi. Interakcji. Czasem męczących, czasem zawieranych z nadzieją transakcji, najczęściej szczerych i bezinteresownych. Po pierwsze rozmowy z napotkanymi Birmańczykami nie sprowadzały się tylko do powierzchownych zdań, że Birma jest fajna. Wielokrotnie opowiadałam o Polsce, wielokrotnie wiedzieli co to za kraj, gdzie leży, że był komunizm i znali aktualną sytuację polityczną. W szczytowej formie edukacji o Polsce zahaczyłam nawet o zabory.  Nie było dnia by ktoś mnie nie zaczepił aby po prostu pogadać. Spotkałam nawet Birmańczyków całkiem dobrze znających podstawowe polskie zwroty 😉

Co było męczące? Selfie z blondynką. Nie zliczę ile ich było dziennie. Eskalacja nastąpiła w muzeum archeologicznym w Baganie, gdzie już się bałam na kogokolwiek popatrzeć. Często atakowali jak autostopowicze. Jeden na wabia, reszta w rowie. I tak zgodziłaś się na jedno a tam hyc i kolejne 5 osób w kolejce. I stoisz, zmęczona, nie chcesz wiedzieć jak prezentujesz się na tych zdjęciach, ale napewno tragicznie,  a kolejne osoby zmieniają się koło Ciebie, kolejne pstrykają foto. Uf skończyło się, patrzysz przed siebie, a tam znajomy grymas twarzy pytający: może zdjęcie? Ratunku!

Więcej w następnym poście – o ludziach w Birmie, zbiór najciekawszych historii.

Czy jest tam bezpiecznie? odpowiedź również w kolejnym poście.

2. Nigdy nie wiesz gdzie napotkasz kierownicę

Birma czy Mjanma?

W 1970 roku Mjanma… no właśnie Mjanma czy Birma? Zamiast się mądrzyć zacytuję Wam Michała Lubinę z książki „Birma: centrum kontra peryferie„:

koniecznie przeczytaj lub posłuchaj dwuczęściowego wywiadu, który przeprowadziłam z dr hab. Michałem Lubiną o przewrocie wojskowym, który wydarzył się 1 lutego 2021 roku. Pucz w Mjanmie część I oraz Złota ziemia roni łzy – II część wywiadu

Ale wróćmy do ruchu ulicznego…

Otóż w 1970 roku ruch lewostronny został zastąpiony ruchem prawostronnym, tylko że do tej pory napotkacie w Mjanmie samochody z kierownicą po prawej stronie. I to wcale nie są jakieś relikty sprzed lat. Po prostu nikt nie przykłada wielkiej wagi do tego, z której strony w aucie znajduje się kierownica.

3. Czy ja przeżyję tę podróż?

Podróże komunikacją lądową czy też wodną W Birmie zdecydowanie należą do najbardziej ekstremalnych do tej pory. Miałam szczęście / nieszczęście napotykać kierowców o ułańskiej fantazji co skrzyżowane z jakością dróg i aut dawało dosyć karkołomną miksturę. Łódki wcale nie lepsze 😉

Scenka 1.

Nowoczesny autobus. Miejsce w pierwszym rzędzie. Super. Nocny przejazd Inle Lake / Rangun. Z boku nad kierowcą ołtarz Buddy. Budda świeci na zielono. Muzyka gra. Kocyk i podusia w gratisie. Tylko gdzie są pasy? Przecież muszą być w tak nowoczesnym autobusie. Przekopuję siedzenie raz jeszcze. Nic, a nic. Jedziemy. Zapadła noc, Budda zmienił oświetlenie na nocne, granatowe. Kierowca z czupryna rodem z Jamajki gna po serpentynach. W dole światełka. Wizualizuje lot ciała bez pasów w przypadku nagłego hamowania. Nad moją głową lampka się zatliła. W plecaku mam gin i tonic w butelce po wodzie. Czas się znieczulić. Oby do końca serpentyn. Zasnęłam. Postój na kolację. Ruszamy. Droga prosta. Jest ok. Kierowca ma jednak duszę Kubicy. Wyprzedzamy wszystko co trafia się po drodze. Chwila tęsknoty za serpentynami, reszta ginu pochłonięta. Szczęśliwie zasnęłam.

Scenka 2.

Wykonanie zbiorcze. Rzygu – Rzygu. Jeśli wsiądziecie do lokalnych autobusów czeka Was miłe urozmaicenie w postaci darów dla drogowego odpowiednika Neptuna. Nie było przejazdu by choć jeden Birmańczyk pawia nie puścił. Reszta niech zostanie milczeniem. Dodam tylko, że taki paw to nie jest powód by zatrzymać pojazd. Najczęściej też znajduje ujście w torebce, jednak pozostaje to uczucie niepokoju gdy za Wami i koło Was lokalsi.

Scenka 3.

Się tu grzeje proszę Państwa. Pojazd się grzeje. A jak się grzeje to przychodzi Pan ze śrubokrętem i otwiera okna. I jedziecie dalej od drogi oddzieleni powietrzem. Zdjęcia robi się lepiej, serpentyny jakby wyraźniejsze. A na parkingu nie myją kół, tylko hamulce chłodzą. Ot i tyle.

O łódce będzie przy okazji Inle Lake i snoorkowania nad morzem.

4. To nie jest kraj dla wegetarian.

Dla semi wegetarian też nie. Z kuchnią birmańską był zgrzyt. I to nie mały. Nadal mogę powiedzieć, że nigdy w Azji się nie zatrułam, jednak już wiem co oznacza mulenie od świtu do nocy. Tak było w Mandalay, tak było w Baganie. Tak było przez pierwszy tydzień. Od świtu do nocy. Po posiłku wersja wzmożona. Tępe mulenie w żołądku. Coś tam jeździ, coś się nie lubi. Ratował mnie chyba tylko ostry sos z chili i czosnkiem, który pochłaniałam w ilościach wielkich. Na początku nawet spasowałam i uznałam, że kurczak to nie mięso. Ryby mnie nie przekonywały. Jednak po 2 dniach miałam dość tego rozwiązania. Pozostał ryż. Dodałam do niego sosu rybnego. Pożałowałam.

Kunszt birmańskiej kuchni poznałam na trekingu, kiedy przez 3 godziny gotowaliśmy kolację. I wtedy odszczekałam, że jest niedobra. Nad morzem jedzenie było cudowne, świeże owoce morza trudno zniszczyć  😉 I ten sok z ananasa. Miłość absolutna. Jednak przyznam się szczerze w Birmie wybierałam jedzenie tajskie lub nepalskie.

5. Tanaka style

Tanaka to drzewo, które w Birmie chroni przed słońcem nie tylko swoją koroną. Z proszku z tego drzewa połączonego z wodą Birmańczycy robią „maseczkę” chroniącą ich przed Słońcem. Na zdjęciach reklamowych zobaczycie Panie z pięknymi listkami na twarzach. W rzeczywistości najczęściej zobaczycie Panie umazane tanaką. Raz ładniej, raz brzydziej. Listki pozostają w turystycznym świecie. Wybijcie je sobie z głowy 😉

6. Babciu, a dlaczego masz takie czerwonawe zęby?

Czy ten Pan pluje krwią? Nie. To betel. Betel to jedna z najpopularniejszych używek na świecie. Wywołuje uczucie lekkiego oszołomienia, niweluje zmęczenie i uczucie głodu, zabija pasożyty, podobno jest również afrodyzjakiem.  Czarne zęby i plucie czerwoną śliną to skutek żucia betelu.

W Birmie jest to bardzo popularna używka. Sprzedaje się go na stoiskach ulicznych zaraz obok papierosów na sztuki. Betel robi się z pieprzu żuwnego, wapna (mleka wapiennego), orzechów palmy arekowej i różnych innych dodatków (goździki, liście limonki, kardamon, cynamon itp.) w zależności od uznania. Jest popularny w mniejszym lub większym stopniu we wszystkich Państwach regiony południowo – wschodniej Azji.

7. Ten Pan chodzi w spódnicy?

W Birmie większość mężczyzn niezależnie od wieku chodzi w longyi. Jest to birmańska odmiana lungi czyli męskiego stroju zakrywająca nogi aż do kostek.

8. Kto był w Rangunie nie zna Birmy

Rangun to enklawa. Oaza na birmańskiej mapie. Powiew „Europy”. Do 2005 roku stolica kraju. Rangun to wg. mnie taka trochę inna Birma. Mjanma idealna na pierwszy kontakt. To był zdecydowany błąd w zaplanowaniu trasy, aby lądować w Mandalay i jechać na południe. Polecam kierunek odwrotny. Gdy wylądujecie w Rangunie i jedziecie na północ to powoli zatapiacie się w Birmie. Macie łagodne przejście. Szok jest zminimalizowany.

9. Bieda

A gdy jesteśmy już przy szoku to nie zapomnę wrażenia jakie na mnie zrobiła taksówka w Mingunie. Był to trzeci dzień w Birmie. Wycieczka łódką. Przed wyjazdem krótki spacer po nabrzeżu i nabrzeżnych slumsach. Płyniemy, przez teleobiektyw jak przez lornetkę przybliżam sobie życie mieszkańców na wybrzeżach Irrawady (rzeka w Birmie). Chatki z bambusa i bananowych liści, krowy, woły. Tak jak w skansenie. Widoki jakich nie znamy na codzień. Bieda tak straszna, że aż piszczy.
<h3>birmańska droga do socjalizmu

Smutne to tym bardziej jeśli choć trochę zagłębimy się w tragiczną historię Mjanmy w XX wieku. Kraj z dużym potencjałem, bogaty, zasobny w złoża naturalne w wyniku kilku decyzji politycznych stał się jednym z najuboższych krajów i jednocześnie najbardziej odizolowanym. W 1962 roku w Birmie nastąpił udany zamach stanu generała Ne Wina i rozpoczęcie tzw.: birmańskiej drogi do socjalizmu. Wyproszono zagranicznych dziennikarzy oraz doradców, wprowadzono cenzurę, zamknięto się na obcy kapitał i wymianę naukową. Na inteligencję i elity patrzono podejrzliwie, wielu światłych Birmańczyków wyemigrowało, obcokrajowcy dostali zakaz wstępu do Birmy. Dla Birmy rozpoczął się okres terroru, dyktatury. Dla zainteresowanych tematem polecam książkę B. Góralczyka – Złota ziemia roni łzy. Eseje Birmańskie. – a czy warto po nią sięgnąć oceńcie po przeczytaniu tego wywiadu [KLIK].

Mingun – najsmutniejsza taksówka świata

Podpływamy do Mingunu. Jedzie do nas „bryczka” zaprzężona w woły z napisem taxi. Ile w tym szopki dla turysty, ile prawdy nie wiem. Wiem, że wtedy zrobiło mi się mega smutno i trochę oczy się spociły. Bo pomyślałam, że oni tę taksówkę zrobili jednak z tego co maja najlepsze, najważniejsze. I ten Pan taksówkarz machający do nas z daleka. Nigdy nie zapomnę tego piaszczystego nabrzeża i bambusowej taksówki.

Podróż do Birmy zmieniła chyba trochę moją wizję podróżowania. Pierwszy raz poczułam zmęczenie, smutek, a nie ciekawość na widok biedy. Stwierdziłam, że nie mam siły na oglądanie tych różnic, za dużo myślę, zbyt empatyczna jestem. W Birmie też na dobre straciłam chęć do robienia zdjęć przypadkowym, napotkanym ludziom, chyba że z nimi porozmawiałam chwilę, że nie byli całkowicie anonimowi, lub gdy byli elementem „krajobrazu”. Może wpłynęło na to postawienie mnie po drugiej strony barykady i staniu się samemu atrakcją turystyczną, może rozważania na temat tego czy robimy zdjęcia ludziom w bogatych krajach i publikujemy je potem w sieci?

Zastanawiałam się też ile miejsc na świecie stało się turystycznymi skansenami i straciło swój prawdziwy charakter  – rozwinięcie tej myśli znajdziecie w poście o jeziorze Inle Lake [KLIK].

10. Kraina tysiąca pagód

Birma często nazywana jest krajem tysiąca pagód i jest to prawda. Pagody / stupy wznoszące się na wzgórzach to nieodłączny element birmańskiego pejzażu. Widok jak z bajki. Szczególnie urokliwe są o wschodzie lub zachodzie słońca. Grę świateł, wijące się między ich czubkami mgły, czy też armię wzlatujących balonów można podziwiać bez końca. Zresztą właśnie zdjęcie wschodu słońca w Bagan było iskrą, od której zaczął się cały pomysł wyjazdu. Zdjęcia tak pięknego jak tamto nie udało mi się zrobić, ale za to przywiozłam inne. Wymarzone.

W grudniu 2017 roku wstęp na pagody w Bagan został zabroniony. Są trzy powody tej decyzji – głównym impulsem stał się śmiertelny wypadek 20-letniej turystki, jaki wydarzył się w listopadzie 2017 roku. Kolejne powody to względy religijne oraz chęć ochrony zabytków – aby nie zostały zadeptane przez turystów. 

11. Shinbyu

Shinbyu to buddyjska ceremonia charakterystyczna dla Birmy. Rytuał ten jest związany z wstępowaniem do nowicjatu.

W Myanmie każdy mężczyzna spędził w swoim życiu jakiś czas w klasztorze. Jest tam nawet powiedzenie: „Musisz zostać mnichem, zanim staniesz się mężczyzną”.
Młodzi nowicjusze mają najczęściej 10 lat, choć zdarzają się także 5 latkowie. W klasztorze spędzą minimum tydzień, jednak wielu z nich zostaje tam znacznie dłużej.
Dla Shinbuy charakterystyczna jest parada. Jest ona niesamowicie malownicza i głośna – czasem można zobaczyć słonie, które majestatycznie kroczą na jej początku. Nawiązuje ona do opuszczenia pałacu przez księcia Siddharthę Gautama. Książę miał 29 lat i opuścił dostatnie życie, żonę i synka, aby w ascezie poszukać Oświecenia.
ps. dziewczynki wstępujące na jakiś czas do żeńskich klasztorów również mają swoją ceremonię Shinbyu.

Jeśli chcecie mieć szansę zobaczenia tych ceremonii zaplanujcie wyjazd do Birmy w marcu lub na przełomie marca / kwietnia.

Co dalej?

Z Birmy przywiozłam wiele przemyśleń, wrażeń i zdjęć. Wszystkie znajdziecie w następnych postach. Wstępną tematykę znajdziecie poniżej. Obiecuję dwa w miesiącu. 🙂

1. Birmańskie opowieści – niezapomniane birmańskie spotkania
2. Trasa wycieczki: Mandalay – Bagan – Kalaw – Inle Lake – Ngwe Saung – Rangun. Birma – ceny, wizy, noclegi, info praktyczne, co gdzie i jak takie samo kompendium jak z Laosu 🙂
3. Mandalaj w 3 dni – plan zwiedzania
4. Inwa, Sikong i Amarapura – dawne stolice Birmy
5. Inle Lake – uśmiech rybaka, który nie łowi
6. Nyaung Shwe i Inle Lake rowerem
7. Kalaw – treking wśród pól ryżowych
8. Bagan na rowerze – co zobaczyć w dawnej stolicy Birmy?
9. Rangun w cieniu Szwedagon
10. Ngwe Saung – czy warto jechać nad morze w Birmie?
11. Birmańskie przysmaki i antysmaki.
12. Birma w 30 kadrach

A jeśli szukasz noclegu w Birmie będzie mi niezmiernie miło jeśli skorzystasz z wyszukiwarki bookingu na mojej stronie. Dla Ciebie cena pozostanie bez zmian, a ja dostanę mini prowizję od bookingu.

Ps zerknij też do przewodnika Pascala, którego jestem współautorką.

Booking.com

Jeśli zainteresował Cię temat Birmy zapraszam do innych tekstów o tym kraju.

Spodobał Ci się post? Zostaw po sobie ślad dając lajka lub komentując. Nie przegap następnego wpisu śledząc Okiem Maleny na Facebooku. Do zobaczenia.